Invazivnost alohtonih vrsta makroinvertebrata i riba Dunava

Abstract

Istraživanje alohtone faune makroinvertebrata i riba Dunava rađeno je na osnovu uzoraka prikupljenih tokom avgusta i septembra 2007. i 2013. godine. U radu je dat detaljan pregled alohtone komponente sa tri aspekta: taksonomska i zoogeografska analiza, testiranje indeksa za ocenu pritisaka i procena invazibilnosti područja, kao i korelacija nivoa bioloških invazija i izabranih parametara pritiska. Posebno je obrađen predlog mera za smanjenje stope unosa i širenja ranije već introdukovanih alohtonih vrsta, kao i za smanjenje pritiska. Analizom materijala zabeležena je 31 alohtona vrsta makroinvertebrata. Najveći broj vrsta pripada rakovima – grupa Malacostraca, poreklom iz Ponto-kaspijskog regiona. Analizom uzoraka ribljih zajednica ukupno je registrovano 13 alohtonih vrsta poreklom iz tri biogeografske regije čiji su predstavnici podjednako zastupljeni: Pontokaspijske, Severno-američke i Azijske. Razmatranjem načina unosa i sredstava kojima su vrste raširene van granica nativnog areala, možemo konstatovati da je za mali broj vrsta makroinvertebrata dokazano da je u širenju areala bilo neposrednog uticaja antopogene aktivnosti, dok je za disperziju riba antropogena aktivnost dominantna. Prisustvo alohtone faune po sektorima Dunava je ujednačeno i za makroinvertebrate i za ribe, sa značajnim opterećenjem alohtonom faunom u gornjem i srednjem delu toka. Osam vrsta makroinvertebrata i sedam vrsta riba ima visok potencijal za širenjem areala, uspostavljanjem populacija i visok potencijal da prouzrokuje ekološke i negativne socio-ekonomske usled čega su stavljene na Crnu listu. Visok nivo biološkog zagađenja procenjen je za sedam vrsta makroinvertebrata i tri vrste riba: Chelicorophium curvispinum, Corbicula fluminea, Dikerogammarus villosus, Dreissena polymorpha, Dreissena bugensis, Pectinatella magnifica, Sinanodonta woodiana, Carassius gibelio, Lepomis gibosus i Neogobius melanostomus. Na osnovu ukupne ocene invazibilnosti područja glavnog toka Dunava u Srbiji dobijene na osnovu izabranih parametara za koje se pretpostavlja da doprinose intenzitetu bioloških invazija možemo zaključiti da je sektor od Beograda do brane „Đerdap I“ najosetljiviji na biološko zagađenje, kao i lokalitet nizvodno od Novog Sada. Na sektor od Beograda do brane „Đerdap I“ najveći uticaj na visoku klasu invazibilnosti ima prvenstveno intezivan rečni saobraćaj, kao i nivo hidromorfoloških promena. Predložene aktivnosti u borbi protiv invazivnih vrsta obuhvataju: definisanje i usvajanje odgovarajuće zakonske regulative, popis unešenih alohtonih vrsta, procena stepena njihove invazivnosti, definisanje indikatora stanja i upoznavanje javnosti sa problemom širenja invazivnih vrsta i podizanje javne svesti građana.

Investigation of allochthonous macroinvertebrates and fish species of the Danube River was based on samples collected during August and September 2007 and 2013. Detailed overview of allochthonous species was presented regarding: taxonomic and zoogeographic analyses, testing of indices and risk assessment procedure and invasiveness of the area, as well as correlation of the level of biological invasions and selected parameters of pressures. Further steps for reduction of new invasions, spreading already established allochthonous species and reduction of pressures were pointed separately. In total, 31 allochthonous macroinvertebrate species were registered. The most numerous were Crustaceans – group Malacostraca, originate from Ponto-caspian region. Among fish, 11 allochthonous species were detected from three different biogeographic region: Ponto-caspian, North American and Asian. Regarding the mode of arrival and pathway we may conclude that the large majority of non-indigenous fish species and only few macroinvertebrate species were introduced as a direct effect of human intervention. Analysis of allochthonous fauna showed that Upper and Middle sectors of the Danube are most affected. Due to high potential to spread, high potential for establishment in new environment and high potential to cause ecological and negative socio-economic impacts, eight macroinvertebrate and seven fish species were specified as Black list alien species. For seven macroinvertebrate and three fish species high level of Biological contamination Index was estimated: Chelicorophium curvispinum, Corbicula fluminea, Dikerogammarus villosus, Dreissena polymorpha, Dreissena bugensis, Pectinatella magnifica, Sinanodonta woodiana, Carassius gibelio, Lepomis gibosus i Neogobius melanostomus. Based on the overall analyses of selected parameters assumed that are important for intensity of biological invasions, we may conclude that part of the Danube stretch between Belgrade and Iron Gate I dam, as well as locality downstream Novi Sad are most affected regarding biological contamination. High class of invisibility was determined due to high intensity of water transport, as well as the level of hydromorphological changes. Activites regarding invasive species recommended in this thesis are: definition of effective national legislation, creation of the National list of allochthonous species, assessment of their invasiveness, list of indicators of current status of selected water bodies, to increase public awareness about invasive species.