Varijabilnost fizioloških parametara lista kod tri provenijencije bukve (Fagus sylvatica L.) u provenijenicnom testu u Srbiji

Abstract

The paper presents the results of investigation of variability of net photosynthesis (A), transpiration (E), stomatal conductance (gs) and water use efficiency (WUE) of three European beech (Fagus sylvatica L.) provenances in the provenance trial established on Fruska Gora Mt. Provenances originate from three localities along a gradient from the north to the south of Europe: Pfalzgrafenweiler (Germany), Grenchen (Swiss) and Valkonya (Hungary). Results indicate that observed parameters were influenced both by environmental conditions of sites and genetic constitution of provenances. On the basis of ANOVA procedure it was observed significant differences among provenances in terms of rate of transpiration (p_0.037) and water use efficiency (p_0.011), while differences regarding net photosynthesis and stomatal conductance were not statistically significant. Canonical discriminant analysis (CDA) was performed in order to estimate multivariate relations among analyzed physiological parameters. Provenances were separated by the first canonical axis (CD1), which described 96.4% of variability. Provenance from the driest site (Valkonya) showed the highest water use efficiency, indicating on high potential for afforestation programmes in more arid areas.

U radu su prikazani rezultati istraživanja varijabilnosti neto fotosinteze (A), transpiracije (E), stomatalne provodljivosti (gs) i efikasnost korišćenja vode (WUE) kod tri provenijencije bukve (Fagus sylvatica L.) u provenijenicnom testu osnovanom na Fruškoj gori. Provenijencije obuhvaćene istraživanjem potiču sa tri lokaliteta koji se protežu duž areala bukve od severa prema jugu Evrope: Pfalzgrafenweiler (Nemačka), Grenchen (Švajcarska) i Valkonya (Mađarska). Rezultati ukazuju da su posmatrani fiziološki parametri bili pod uticajem kako stanišnih karakteristika lokaliteta, tako i genetičke konstitucije provenijencija. Na osnovu analize varijanse, konstatovane su statistički značajne razlike između provenijencija u pogledu intenziteta transpiracije (p≤0.037) i efikasnosti korišćenja vode (p≤0.011), dok razlike u pogledu neto fotosinteze i stomatalne provodljivosti nisu bile statistički značajne. Primenom kanonijske diskriminantne analize (CDA) izvršena je procena multivarijantnog odnosa između analiziranih fizioloških parametara. Provenijencije su se odvajaju po prvoj kanonijskoj osi (CD1) koja je opisivala 96.4 % varijabilnosti. Postojanje genetski uslovljenih razlika između istraživanih provenijencija je važan preduslov u očuvanju genetskih resursa bukve u Srbiji. Dobijene statistički značajne razlike između provenijencija u pogledu intenziteta transpiracije i efikasnosti korišćenja vode ukazuju na mogućnost izbora najboljih provenijencija za program oplemenjivanja na sušnim staništima. Provenijencija koja potiče sa najsušnijeg staništa (Valkonya) je imala najveću efikasnost korišćenja vode, što upućuje na visok potencijal ove provenijencije za primenu u programima pošumljavanja suvljih staništa.