Procene i upravljanje rizicima kod genetički modifikovanih poljoprivrednih kultura

Abstract

In this work we present current situation in the field of risk assessment (RA) and risk management (RM) of GM crops that can be used as food or feed. Existing definitions of GMO (Cartagena Protocol on Biosafety, EU directives, Codex Allimentarius) and their applicability to some of the new breeding techniques are discussed. Latest developments in RA and RM methodology by various bodies and organizations (FAO UN, EU, SCBD Ad Hoc Technical Expert Group and others) are also addressed. Current situation in Serbia is evaluated on the basis of experience from biosafety capacity building programs and projects realized in Serbia, and experience from work of Serbian Expert Council for Biosafety - expert body that evaluates RA and RM presented in dossiers and applications for different uses of GMO. Special emphasis is given on the analysis of current situation with GMO legislation in Serbia (changed in 2009 in Parliament without expert participation) that is in its present state at the same time both unsafe and more restrictive then EU regulations.

U ovom radu razmatra se procena rizika i upravljanje rizicima poljoprivrednih kultura koje mogu biti korišćene u ljudskoj i životinjskoj ishrani, a koje su dobijene metodama savremene biotehnologije, te stoga predstavljaju genetički modifikovane organizme (GMO). Razmatraju se i postojeće definicije GMO (definicija iz dokumenata EU, iz Kartagenskog protokola o biološkoj sigurnosti i iz Codex Allimentarius-a) i njihova primenjivost na neke od najsavremenijih tehnologija ukrštanja biljaka. Daje se i pregled najnovijeg razvoja metoda procene rizika i upravljanja rizicima, kako po zdravlje ljudi, tako i po životnu sredinu na međunarodnom nivou (u okviru rada FAO UN, stručnih tela Evropske unije kao i radnih grupa pri Sekretarijatu Konvencije o biološkoj raznovrsnosti). Analizira se i stanje u toj oblasti kod nas na osnovu iskustava iz realizacije međunarodnih projekata stvaranja potencijala i rada Nacionalnog saveta za biološku sigurnost, koji u Srbiji ocenjuje procenu rizika i predložene mere za upravljanje rizicima koje su dati u prijavi. Posebno je nezadovoljavajuće stanje postojeće legislative u Srbiji, koja je usvajanjem Zakona o GMO 2009. godine pod krajnje čudnim okolnostima i bez poštovanja pravila struke i međunarodnih standarda postala istovremeno i restriktivna i krajnje nebezbedna.